Wręczenie tytułu Honorowy Obywatel Miasta Kłodzka Manfredowi Spacie. Wernisaż wystawy Kolekcjonowanie to kwestia p(o)glądu – Dawne mapy i weduty ze zbiorów Manfreda Spaty

14 grudnia 2024 roku w Muzeum Ziemi Kłodzkiej odbyła się uroczystość wręczenia Manfredowi Spacie dyplomu Honorowego Obywatela Miasta Kłodzka i związanej z tym statuetki. Insygnia związane z tytułem otrzymał on z rąk przewodniczącego Rady Miejskiej Kłodzka Piotra Bryły i burmistrza Michała Piszko. Nadanie tytułu honorowego obywatela jest wyrazem najwyższego uznania dla osób, których działalność przyczynia się do promocji miasta w dziedzinie życia społecznego, politycznego i gospodarczego lub nauki, kultury i sportu.
Manfred Spata - urodzony w Kłodzku geodeta, kolekcjoner map, znawca kartografii, na stałe mieszka w Bonn. Był kierownikiem wydziału w Krajowym Urzędzie Geodezyjnym Nadrenii Północnej-Westfalii. Miłośnik ziemi kłodzkiej i Śląska. Współpracował przy tworzeniu wystawy „Ziemia Kłodzka w dawnej kartografii”, przygotowanej i prezentowanej w Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku w 1995 r. Brał również udział w przygotowaniu eksponowanej w 2014 r. w kłodzkim muzeum wystawy „Śląsk w kartografii XV-XVIII w." Na wystawie zaprezentowane zostały mapy, książki i weduty śląskich miast ze zbiorów Haus Schlesien w Königswinter. Wystawa prezentowana była również w muzeach w Świdnicy, Nysie, Dzierżoniowie oraz w Jaworze i Kamiennej Górze.
W 2022 wydał Historyczne widoki Kłodzka. Obrazy czesko-śląskiego miasta oraz osiem książek, napisał 60 artykułów o tematyce biograficznej, historycznej, kartograficznej, historii systemu miar, a nawet motywach kłodzkich w malarstwie. Jest autorem kilku ważnych zestawień źródeł dotyczących Ziemi Kłodzkiej m.in. indeksu książek i kronik o historii poszczególnych miejscowości – Chroniken der Grafschaft Glatzer Orte nach 1945, z uwzględnieniem autora, tytułu i miejsca dostępu (przechowywania). Jest jednym z kilku na świecie znawców biografii św. Jana Nepomucena.

Wyróżniony podziękował za tytuł i stwierdził, że dla niego, urodzonego w Kłodzku przed 80 laty, które opuścił w wózku dziecięcym, oznacza on symboliczny powrót jako obywatela miasta. Faktycznie zaś, już od kilkudziesięciu lat bada jego historię (także Ziemi Kłodzkiej, dawnego Grafschaft Glatz) oraz jego miejsce na licznych dawnych mapach, prezentowanych później na wystawie.

Całą procedurę zapoczątkował w sierpniu wniosek Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niemieckiej w Kłodzku o przyznanie tego zaszczytnego wyróżnienia Manfredowi Spacie, skierowany do Burmistrza M. Kłodzka. Następnie burmistrz Michał Piszko, przekonany dorobkiem niemieckiego regionalisty, urodzonym w Kłodzku (w tej sprawie działał też William Charles Plebanek z Polanicy), wystąpił z odpowiednim wnioskiem do Rady Miejskiej. Po procedurze opiniowania wniosku Rada Miejska w Kłodzku 26 września 2024 r. uchwałą Nr VII/56/2024 nadała Manfredowi Spacie tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Kłodzka”. Tekst uzasadnienia uchwały w 100% pokrywa się z wnioskiem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niemieckiej.
Podczas uroczystości Spata otrzymał liczne gratulacje i wiązanki kwiatów. Spontanicznie podarował je osobom, z którymi przez wiele lat współpracował – długoletniej dyrektor MZK Krystynie Toczyńskiej-Rudysz i st. kustosz Krystynie Oniszczuk-Awiżeń. Obydwie także zostały wcześniej wyróżnione takim samym tytułem.

Wręczenie dyplomu nieprzypadkowo było połączone z otwarciem kolejnej wystawy opartej na jego wspaniałej kolekcji Kolekcjonowanie to kwestia p(o)glądu – Dawne mapy i weduty ze zbiorów Manfreda Spaty. Tytuł wynika z wieloznaczności niemieckiego słowa Ansicht, które oznacza widok (wedutę), ale także pogląd, opinię. W swojej książce Historische Ansichten von Glatz (pol. Historyczne widoki Kłodzka), opublikowanej w 2022 roku, autor tak pisze o kolekcjonowaniu i kolekcjonerze, co powtórzył w swoim ostatnim wystąpieniu: – Każdy kolekcjoner pracuje nad swoją kolekcją i z nią. – Oznacza to, że nie tylko kataloguje zbiory, ale i wchodzi głębiej, w tym przypadku badając treść przedstawioną na mapie lub weducie, poznając historię miasta lub regionu i pisząc o niej.
Na wystawie, której otwarcia dokonał dyrektor Muzeum Krzysztof Miszkiewicz, zostały zaprezentowane historyczne mapy Śląska i różnych jego części, plany miast, mapy wojenne i tematyczne czy podróżnicze. Ważną częścią wystawy są weduty, czyli także widoki miast i krajobrazów ze szczególnym uwzględnieniem ziemi kłodzkiej. Do czasu wynalezienia fotografii pod koniec XIX wieku, rysowanie i reprodukowanie widoków drukiem było powszechną metodą uchwycenia topografii i architektury miast i co za tym idzie, dokumentacji rozwoju urbanistycznego miejscowości. Dzisiaj weduty są źródłem historycznym. Autor wystawy skupia się na swoim rodzinnym Kłodzku. Zwiedzający mogą ocenić postępy kartografii, a bardziej wnikliwi nawet ukazany na mapach rozwój ziemi kłodzkiej i Śląska w okresie 400 lat. Koneserzy map zdołają nawet prześledzić rozwój technik rysowania, mierzenia i drukowania, a więc postęp sztuki drukarskiej, a także sposoby prezentacji treści geograficznej, zależne od zmieniających się upodobań kartografów i użytkowników. Wystawa będzie czynna do końca marca 2025 roku.
Henryk Grzybowski

Na zdjęciach:
1. Od lewej: Michał Piszko, Piotr Bryła i Manfred Spata. Fot. Henryk Grzybowski.
2. Gratulacje wnioskodawców z Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Niemieckiej. Jerzy Żelaszkiewicz, H. Grzybowski, M. Spata. Fot. William Charles Plebanek.
3. Mapa Silesia Ducatus (z łac. księstwo śląskie), miedzioryt, Matthäus Merian, Frankfurt n. M., 1650.
4. Weduta Kłodzka z mapą Suwerenne hrabstwo kłodzkie przy granicy śląskiej. Ryt. i wyd. Johann David Schleuen, Berlin 1747.