Nowa publikacja o Radkowie – „królewskiej perle Gór Stołowych”

Z całkiem interesującej grupy, edytowanych w ostatnich latach, publikacji poświęconych Ziemi Kłodzkiej pragnę tu krótko przedstawić książkę, która, dzięki uprzejmości jej Autora zaledwie tydzień temu trafiła do księgozbioru Muzeum Ziemi Kłodzkiej.
A ponieważ, niezmiennie od wielu lat, cieszą mnie kolejne „kłodzkie” inicjatywy wydawnicze, dzięki którym zasób opracowań poświęconych naszemu regionowi jest coraz obfitszy, podobają się ludzie i ich pasje, które owocują tak interesującymi rezultatami, uważam zatem, że warto jak najwięcej o takich aktywnościach mówić i pisać. Zaznaczam, że tekst niniejszy w żadnym wypadku nie jest recenzją publikacji, do przeprowadzenia której autorka nie czuje się kompetentna.
Książka Tadeusza Biedy pt. Królewska perła Gór Stołowych. Radków na przestrzeni dziejów, bo tę pozycję pragnę przedstawić czytelnikom „Gazety Prowincjonalnej Ziemi Kłodzkiej”, wydana została, dzięki funduszom unijnym, w 2022 r. przez: Wydawnictwo Drukarnia Kokociński Sp. z o.o., Gminę Radków oraz Bibliotekę Publiczną Miasta i Gminy Radków. Tym samym to niewielkie miasteczko dołączyło do grona położonych na Ziemi Kłodzkiej miejscowości*, które posiadają już mniej lub bardziej kompleksowo zbadaną historię, czy to przez historyków zawodowych, czy miłośników dziejów lokalnych, a efektem owych badań, najczęściej wspartych pasją, są właśnie współczesne, polskie opracowania.
Intencją autora prezentowanej tu publikacji było, w miarę możliwości, wyczerpujące przedstawienie rozwoju Radkowa na przestrzeni wieków, i tym samym, jak podkreśla, uzupełnienie luki w polskim piśmiennictwie, jaką niewątpliwie był dotąd brak obszerniejszej pracy o dziejach tego miasta. A było to możliwe dzięki wieloletniej, intensywnej pracy i wykorzystaniu licznych i zróżnicowanych źródeł, tak archiwalnych, jak też wszelkich zgromadzonych w bibliotekach i zbiorach prywatnych, materiałów, zarówno tych sprzed wielu lat, jak i bardziej nam współczesnych.
Wypada w tym miejscu nadmienić, że nie jest to pierwsza praca, poświęcona Radkowowi, autorstwa – Tadeusza Biedy – znanego na Ziemi Kłodzkiej historyka i pedagoga, od lat poświęcającego czas na zgłębienie dziejów miejscowości położonych na ziemi noworudzkiej. W roku 2004 ukazała się bowiem książka, jego autorstwa, pt. U podnóża Gór Stołowych. Historia miejscowości Gminy Radków, a cztery lata później pojawiło się drugie wydanie tej pracy (rozszerzone i uzupełnione), w których znalazł się również rozdział o Radkowie.
Temat Królewskiej perły Gór Stołowych..., a więc wszelkie kwestie związane z przeszłością i teraźniejszością Radkowa, miasta posiadającego, jak podkreśla autor, i z czym trudno się nie zgodzić: „[...] swoisty urok, wynikający zarówno z malowniczego położenia u stóp Szczelińca, jak i starej zabudowy...” (autor oczywiście dodaje do tego zestawu walorów również niezwykle interesującą historię miasta), jak to bywa w przypadku monografii, potraktowany został bardzo szeroko.
Ten pokaźny, liczący 302 strony (13 rozdziałów) tom, uzupełniony licznymi czarno-białymi i kolorowymi fotografiami pochodzącymi ze zbiorów instytucji państwowych i osób prywatnych, rozpoczyna krótkie omówienie literatury, zarówno źródeł, jak i opracowań, w których odnaleźć można wiadomości na temat Radkowa (materiały te są też szczegółowo wymienione, w zestawieniu bibliograficznym, na końcu książki). Nie sposób poinformować tu o wszystkich, poruszonych na łamach prezentowanej książki tematach, które przez stulecia kształtowały to miasteczko i wpływały na życie jego mieszkańców. Dość powiedzieć, że dzięki lekturze tego opracowania poznamy początki Radkowa, miejscowości, która, ze względu na swą przynależność państwową na danym etapie dziejów nazywana była: po czesku Hradek, po niemiecku Wünschelburg, a po polsku Gródek (w latach 1945–1947) i Radków. Prześledzimy jego dzieje w średniowieczu, jako miasta królewskiego, obdarzonego licznymi przywilejami, ważnego w tej części regionu ośrodka rzemiosła i handlu, potem w czasach nowożytnych i po przejęciu Ziemi Kłodzkiej przez Prusy, aż do czasów zakończenia drugiej wojny światowej. Oczywiście poznajemy również historię miasta i jego mieszkańców w latach 1945–2022. Po lekturze rozdziałów, poświęconych temu nowemu etapowi w dziejach Radkowa, dowiemy się m.in. o, spowodowanym przesunięciem granic, procesie wysiedlenia dotychczasowych mieszkańców, jak i napływie nowych, polskich osadników, o problemach, których nie szczędziła powojenna rzeczywistość, jak też lata późniejsze, o niepokojach spowodowanych trudną sytuacją polityczną, gospodarczą i społeczną w Polsce w latach 80. XX w., jak też o przeobrażeniach, jakie dokonały się tu pod wpływem zmian politycznych i społecznych
w kraju po 1989 r. Bo, jak podkreśla autor, pomimo że Radków „[...] był miasteczkiem na peryferiach państwa, również i on uczestniczył w wydarzeniach dziejących się na krajowej scenie politycznej”.
Wiele zatem w książce kwestii o trudnych dla miasta nad Pośną i jego mieszkańców doświadczeniach, spowodowanych, a to kataklizmami naturalnymi, jak np. epidemie i pożary, a to wielkimi konfliktami, i ich skutkami, które nie ominęły i tej miejscowości, jak wojny husyckie (1419–1436), wojna trzydziestoletnia (1618–1648), wojny śląskie (1741–1763), czy też o reperkusjach zaistniałych na skutek pierwszej, a zwłaszcza drugiej wojny światowej (1914–1918, 1939–1945). Autor nie omija tak trudnej tematyki jak np. stosunek radkowian do systemów totalitarnych, np. powstania i działalności NSDAP, czy, już w czasach polskich, stalinizmu i okresu PRL.
Na kartach książki znajdziemy oczywiście wiadomości o rozwoju architektonicznym Radkowa na przestrzeni wieków i powstaniu na jego terenie instytucji istotnych dla funkcjonowania miejscowości, rozdziały o ważnych inwestycjach (np. budowa dróg i kolei w XIX w.), czy rozwijających się od wieków takich gałęziach przemysłu, jak m.in. browarniczy, gorzelniany, czy tekstylny. Co oczywiste, nie pomija autor treści o tak na ogół zajmujących tematach (przynajmniej autorkę niniejszego omówienia), jak życie społeczne i kulturalne w miasteczku w różnych okresach czasu. Przybliża obyczaje jego mieszkańców, na co dzień i od święta, nie zapominając też wspomnieć o znanych radkowianach, czy też osobach w różny sposób z historią miasteczka związanych.
Kończąc ten, z konieczności, bardzo pobieżny (i nieco chaotyczny) przegląd zawartych w monografii treści, wypada zachęcić wszystkich zainteresowanych dziejami Radkowa do sięgnięcia po wzmiankowaną pozycję i podkreślić, że wydawnictwo to, choć szczególnie istotne dla miłośników dziejów Ziemi Kłodzkiej, z pewnością należy rozpatrywać nie tylko w wymiarze regionalnym.

* Zob. np.: Kłodzko, dzieje miasta, red. R. Gładkiewicz, Kłodzko 1997; Polanica-Zdrój wczoraj i dziś. T. 1. Księga pamiątkowa 1347–1946, red. H. Grzybowski, G. Wenzel, t. 2. Księga pamiątkowa 1945–2005, red. K. Jazieniecka-Wytyczak, Polanica-Zdrój 2006; S. Rosik, M. Ruchniewicz, P. Wiszewski, Bystrzyca Kłodzka. Zarys rozwoju miasta na przestrzeni dziejów, wyd. 2, Łódź 2018; W. Michna, Zieleniec i okolice. Okruchy historii, [B. m.] 2015; M. Królikowski, Stary Wielisław. Dzieje wsi i kościoła do 1945 roku, Kłodzko 2017; Cz. Parchatko, Dzieje Jaworka (Gemeinde Urnitz) na ziemi kłodzkiej..., Wrocław 2020. R. Leszczyński, Wójtowice – 700 lat w kresowej dolinie, Wójtowice 2019.