Subregion Wałbrzyski – BEZ WĘGLA, BEZEMISYJNY I NOWOCZESNY
Na drodze do skutecznej transformacji:
1. Została opracowana wersja robocza Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego. Wykonana praca jest efektem współdziałania różnych środowisk skupionych wokół wspólnego wyzwania – jak najlepiej wykorzystać szansę jaką daje nam Fundusz Sprawiedliwej Transformacji dla rozwoju społeczno-gospodarczego Subregionu Wałbrzyskiego .
2. Plan zawiera diagnozę, wizje oraz propozycje 10 modułów operacji transformacji zorganizowanych w sferze społecznej, ekologicznej i gospodarczej. Podstawowym założeniem zawartym w planie jest budowa nowej „zielonej gospodarki” a przez to nowych zawodów i kompetencji na bazie rozwiązywania otaczających nas problemów ekologicznych takich jak: wysoka energochłonność, niski poziom termomodernizacji, brak skutecznych działań recyklingu odpadów, itp. Priorytetem są działania edukacyjne i szkoleniowe skierowane do młodzieży i osób poszukujących pracy.
3. W dniu 8 stycznia 2021 r. prezydent Wałbrzycha dr Roman Szełemej przekazał Marszałkowi Województwa Dolnośląskiego I roboczą wersję Społecznego Terytorialnego Planu Sprawiedliwej Transformacji Subregionu Wałbrzyskiego. Wraz z planem został przesłany list przewodni, w którym Pan Prezydent zadeklarował Panu Marszałkowi pełną współpracę ekspertów ze społecznego zespołu w pracach i konsultacjach nad planem wojewódzkim.
4. Obecnie jest konsultowana Umowa Partnerstwa jako zasadniczy dokument opisujący zasady pozyskiwania wsparcia finansowego z udziałem środków UE w okresie 2021-2027. W umowie jest zapisany cel: CP6 Fundusz Sprawiedliwej Transformacji z propozycją łącznego dla Polski budżetu ok. 4,46 mld EURO. Część z tej kwoty przypadnie dla Subregionu Wałbrzyskiego. Zakładany poziom wsparcia wynosi 70%. To sygnał, że projekty zawarte w planie będą miały możliwość pozyskania realnego wsparcia.
Wracając do zagadnienia wspólnej budowy planu i jego realizacji chciałbym udostępnić Państwu treść opisanej wizji planu STPST Subregionu Wałbrzyskiego. Dla przypomnienia wizja to opisanie stanu do jakiego dążymy. Liczę na włączenie się Państwa w ustalenie ostatecznej jej treści oraz przedstawienie swoich propozycji projektów. Będzie to dowodem autentycznej partycypacji społecznej w budowie i realizacji planu. Zwracam uwagę że zasady wsparcia w nowym okresie będą zdecydowanie odmienne od poprzedniego. Jedną z takich jest oczekiwanie na projekty sieciowe, partnerskie. W następnej odsłonie postaram się zaprezentować planowane operacje transformacji.
Jerzy Dudzik
**
Społeczny Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji
Subregionu Wałbrzyskiego – wizja.
Po 20 latach od zakończenia działalności ostatniej kopalni węgla, niedokończony program likwidacji Dolnośląskiego Zagłębia Górniczego nadal stanowi problem w rozwoju społeczno-gospodarczym Subregionu Wałbrzyskiego. Zdegradowane działalnością górniczą środowisko naturalne, budynki w większości ogrzewane węglem, wysokie wskaźniki śladu węglowego, problemy zdrowotne społeczeństwa, nieefektywna infrastruktura komunikacyjna, niedoinwestowana edukacja, niski potencjał rozwojowy firm, rosnące dysproporcje w rozwoju w stosunku do Regionu to przykłady pozostałych problemów, przed rozwiązaniem których stoi społeczeństwo subregionu.
Sposobem ich skutecznego rozwiązania jest skorzystanie z oferty wsparcia Unii Europejskiej w ramach idei Zielonego Ładu a szczególnie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. Zgodnie z art. [4 ust. 1] akapit drugi rozporządzenia (UE) Fundusz Sprawiedliwej Transformacji przyczynia się do realizacji pojedynczego celu szczegółowego, jakim jest umożliwienie regionom i obywatelom łagodzenia społecznych, gospodarczych i środowiskowych skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu. Szczególnie dotyczy to regionów, w których dominowała działalność górnictwa węgla kamiennego jakim jest Subregion Wałbrzyski.
W obecnych czasach zdominowanych pandemią COVID-19 przejście na gospodarkę neutralną dla klimatu jest szczególnym wyzwaniem. Ale zarazem szansą której nie wolno stracić. Przed społeczeństwem subregionu w perspektywie pozyskania wsparcia eksperckiego i finansowego stoi szereg wyzwań o charakterze wręcz rewolucyjnym. Uczestnicząc aktywnie w budowie Planu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji można zlikwidować wysoką emisję gazów cieplarnianych , zatrzymać degradacje środowiska, wdrożyć programy gospodarki o obiegu zamkniętym, zmodernizować gospodarkę w innowacyjnych procesach i inicjatywach na rzecz neutralności klimatycznej, dostosować system edukacji do potrzeb tej zmodernizowanej gospodarki oraz co najważniejsze skutecznie łagodzić skutki społeczne tej transformacji poprzez przekwalifikowania zawodowe, wsparcie w poszukiwaniu nowej pracy czy wsparcie gdy będziemy mieli do czynienia z tzw. ubóstwem energetycznym powstałym w wyniku likwidacji ogrzewania węglem. Gwarantem uzyskania zamierzonych rezultatów jest zrozumienie i akceptacja wspólnej wizji przyszłości, do której dążymy. W perspektywie lat 2030-2050 rozwój Subregionu Wałbrzyskiego jest ściśle powiązany priorytetami ochrony klimatu i środowiska. Gospodarka rozwijana poprzez specjalizacje i innowacje tworzy warunki do bezpiecznego życia i kariery. Jest to konsekwencją zrealizowania wizji rozwoju określonej w Społecznym Planie Sprawiedliwej Transformacji:
1. Subregion Wałbrzyski – Bez węgla. Solidarny w dążeniu na rzecz neutralności klimatycznej.
To miejsce gdzie poprzez przyjęte priorytety i strategie działania wspólnym wysiłkiem społeczeństwa i przedsiębiorców optymalnie zredukowano ślad węglowy (środowiskowy). Budownictwo i przemysł wraz z infrastrukturą przestrzenną spełniają zakładane normy efektywności energetycznej. Rozwijają się projekty społecznego elektroprosumeryzmu. Zielona transformacja jest priorytetem w działalności Samorządów, które realizują” błękitno-zielone projekty”, poprawiają efektywność energetyczną posiadanych zasobów budowlanych oraz modernizują infrastrukturę komunikacyjną. Dla potrzeb szybkiego reagowania w ramach subregionalnego systemu stan środowiska i klimatu jest na bieżąco monitorowany i raportowany.
2. Subregion Wałbrzyski – Bez węgla. Solidarny w dążeniu na rzecz umiejętności uczenia się.
To miejsce gdzie kompetencje i umiejętności należą do kluczowych czynników wpływających na poziom życia społeczno-gospodarczego. Wdrażane programy pozwalają na nabywanie wiedzy, umiejętności i kreatywności w sposób pozwalający na budowanie własnych karier zawodowych adekwatnie do zmieniających się warunków w gospodarce subregionu. System kształcenia młodzieży na każdym poziomie edukacji jest dostosowany do przyszłych potrzeb rynku pracy.
3. Subregion Wałbrzyski – Bez węgla. Solidarny w dążeniu do bezpiecznego rozwoju społeczno-gospodarczego.
To miejsce, w którym na bazie rosnących kompetencji społeczeństwa i rozwiązywanych problemów związanych z likwidacją śladu węglowego (środowiskowego) oraz poprawą wydajności energetycznej z rosnącym wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, powstają nowe lokalne rynki produktów i usług przekładające się na nowe miejsca pracy. W gospodarce standardem są bezemisyjne technologie. Priorytetem jest m.in. rozwój branży kompozytowej (*zastępowanie surowców naturalnych*), energetycznej (*bezemisyjne technologie, technologie cyfrowe, nowe rozwiązania EE i OZE, instalacje wodorowe*) i bioekonomii (*biotechnologie, biomasa*)Sprawnie funkcjonuje system zarządzania inteligentnymi specjalizacjami. Odpowiedzialność za zarządzanie procesem wdrażania innowacji jest umiejscowiona w Ośrodku Innowacji SPST. Rośnie świadomość potrzeby zagospodarowywania surowców wtórnych (recykling)
w ramach zasad gospodarki o obiegu zamkniętym co tworzy dodatkowe oszczędności. Wzrasta znaczenie skutecznej rewitalizacji zdegradowanych terenów leśnych i ekosystemów w celu poprawy bioróżnorodności, jakości gleb i zasobów wodnych. Ochrona bioróżnorodności i ekosystemów sprzyja modernizacji rolnictwa i związanej z nim produkcji zdrowej żywności. Coraz więcej produktów z lokalnego rolnictwa w tym atestowanego ekologicznego, trafia na rynki i stoły konsumentów subregionu. Konsumenci coraz liczniej stosują się do dietetycznych zaleceń WHO, dotyczących ograniczania jedzenia mięsa oraz zwiększania udziału w diecie lokalnych warzyw i owoców. Liczna sieć uzdrowisk, które w wyniku dekarbonizacji wyeliminowały smog, dysponując budynkami ogrzewanymi pompami ciepła, czystym i cichym transportem publicznym, wzmacnia ofertę turystyczną i rekreacyjną subregionu. Rozwój społeczno-gospodarczy jest spójny z budową infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Priorytetem jest wdrażanie projektów czystego i bezpiecznego transportu publicznego i indywidualnego oraz rozwój inteligentnej infrastruktury sieciowej. System połączeń drogowych i kolejowych jest zintegrowany z systemem krajowych i międzynarodowych połączeń komunikacyjnych. Otwiera to możliwości na rozwój eksportu i współpracy międzynarodowej.
W przeprowadzenia sprawiedliwego społecznie procesu transformacji aktywnie uczestniczy Partnerstwo Programowe Społecznego Planu Sprawiedliwej Transformacji (SPST). Jest to platforma partycypacji społecznej biorąca udział w współzarządzaniu i monitorowaniu stanu środowiska naturalnego oraz efektywnym wykorzystaniu dostępnych form wspierania ochrony socjalnej, edukacji i szkoleń w procesach sprzyjających włączeniu społecznemu.
4. Subregion Wałbrzyski – Bez węgla. Solidarny w dążeniu na rzecz poprawy jakości życia.
To miejsce, które jest odbierane jako atrakcyjne z ciekawą ofertą sanatoryjno- turystyczną. Ludzie mogą tu pracować i żyć w otoczeniu czystego środowiska i atrakcyjnej przyrody, a realizacja polityki klimatycznej i transformacji gospodarczej przekłada się na jakość i bezpieczeństwo ich życia oraz rozwój. To tu mieszkańcy realizują swoje marzenia i wyzwania. W społeczeństwie wzrasta poziom wzajemnego zaufania i kapitału społecznego. Także w środowisku inwestorów, co skutkuje nowymi inwestycjami. Wzmacnia to pozycję konkurencyjną subregionu oraz buduje trwałe relacje do współpracy międzynarodowej. Panuje otwartość dla tych, którzy szukają swojego miejsca do osiedlenia.