Aczysaj. Losy i miejsca

„Aczysaj. Losy i miejsca” to polsko-kazachski projekt realizowany przez Bystrzyckie Stowarzyszenie Pamięci Zesłańców Sybiru i Ofiar Represji. Celem projektu jest zachowanie pamięci historycznej w społecznościach lokalnych w Polsce i Kazachstanie, a także zebranie nowych informacji dotyczących losów zesłańców. Na początku lipca prowadziliśmy prace terenowe i poszukiwania materiałów archiwalnych w południowym Kazachstanie.
Kilka słów wyjaśnienia: Aczysaj (spotyka się również pisownię Aczi-saj) to górnicza osada w gó-rach Karatau w rejonie turkiestanskim. Od XIX wieku działała tu niewielka kopalnia rudy ołowiu. Złoża okazały się bardzo bogate i w latach 20-30. XX wieku budowano kopalnię i zakład przeróbki rudy. W czasie II wojny ołów był surowcem strategicznym, górników stosunkowo dobrze opłacano, a co najważniejsze – otrzymywali oni wysokie racje żywnościowe. Wielu represjonowanych (w tym Polacy, którzy przyjechali do Kazachstanu z nadzieją wstąpienia do armii Andersa, a po jej wyjściu z ZSRR tułali się w poszukiwaniu pracy i chleba) decydowało się na pracę w kombinacie „Polimetal”. Stosunkowo duża grupa Polaków mieszkających w Aczysaju osiedliła się po wojnie na Ziemi Kłodzkiej, ich relacje były publikowane we „Wspomnieniach Sybiraków” wydanych przez Koło ZS w Bystrzycy Kłodzkiej.
W trakcie poszukiwań, dzięki zaangażowaniu mieszkańców, udało się nam zlokalizować miejsca pochówku obywateli polskich, zarówno w Aczysaju, jak i pobliskich miejscowościach, została sporządzona dokumentacja, ustawiliśmy znaki pamięci. Zebraliśmy również relacje Kazachów, Czeczenów, Tatarów i Rosjan mieszkających w Aczysaju i okolicach.