Niedługo minie 20 lat od powstania jednego z najstarszych euroregionów w Polsce

Ważne impulsy współpracy pojawiły się na przełomie lat 80. i 90. w związku z przemianami demokratycznymi jakie miały miejsce w tym okresie w Polsce i w Republice Czeskiej. Potwierdzeniem tych przemian było m.in. nawiązanie przyjaznej współpracy pomiędzy samorządami miast i gmin przygranicznych oraz inicjatywa publikowania (od 1989 r.) przez Wydawnictwo Ziemia Kłodzka i Solidarność Polsko-Czesko-Słowacką ponadgranicznego miesięcznika „Ziemia Kłodzka - Od Kladskéhopomezi - Glatzer Bergland” i coroczna organizacja (od 1990 r.) Polsko-Czeskich Dni Kultury Chrześcijańskiej. Podobne podejście i dążenie do współpracy transgranicznej można było zaobserwować w latach 1993-1994 w części „rdzennej” regionu Sudeckiego. Współpraca gmin pogranicza polsko-czeskiego Ziemi Kłodzkiej przybrała formę współdziałania w ramach powołanego formalnie na konferencji roboczej w Nowej Rudzie 29 marca 1994 r. Stałego Regionu Współpracy Polsko-Czeskiej.
Do 1994 roku przedstawiciele samorządów lokalnych akcentowali swoje od-mienne podejście niż w typowych procesach „euroregionalizacji” współpracy transgranicznej, która miała polegać, ich zdaniem, na specyfikacji dziedzin i form współpracy przygranicznej z jednoczesnym określeniem ich realizatorów oraz terminów wykonania, z pominięciem zbędnej instytucjonalizacji, czyli tworzenia struktur euroregionu.
Od 1994 r. w kręgach samorządowych strony czeskiej i polskiej zmieniono poglądy na formę współpracy i zaczęto rozważać potrzebę utworzenia Euroregionu pod nazwą „Glacensis”. Nazwa Euroregion Glacensis ma historyczny rodowód i wywodzi się ze średniowiecznego łacińskiego określenia Kotliny Kłodzkiej. W dniu 5 grudnia 1996 r. w Hradec Králové podpisano Umowę Ramową o utworzeniu euroregionu pod nazwą Euroregion Pogranicza Czech, Moraw i Ziemi Kłodzkiej – „Euroregion Glacensis”.
W ujęciu chronologicznym był to ósmy na granicach Polski i drugi na pograniczu czesko-polskim obszar współpracy transgranicznej. Wcześniej powstały euroregiony: Nysa, Karpacki, Sprewa-Nysa-Bóbr, Pro Europa Viadrina, Tatry, Bug i Pomerania. Euroregion Glacensis jest jednym z szesnastu funkcjonujących na granicach Polski euroregionów i jednym z sześciu na pograniczu polsko-czeskim. Celem Euroregionu jest rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny obu części euroregionu. Współpraca przekraczająca granice pomaga w łagodzeniu negatywnych uwarunkowań, jakie powstają w regionie w związku z istnieniem granic. Niweluje skutki peryferyjnego położenia obszarów przygranicznych i przyczynia się do poprawy warunków życia mieszkającej tu ludności oraz wpływa na wszystkie sfery życia mieszkańców: kulturalne, społeczne, gospodarcze i infrastrukturalne.
Polska część Euroregionu Glacensis obejmuje 34 gminy i 4 powiaty: kłodzki, ząbkowicki, dzierżoniowski i świdnicki. Po czeskiej stronie członkami jest 109 miast i gmin oraz trzy kraje: kralovehradecki, pardubicki i ołomuniecki.
W dwudziestoletniej działalności Euroregionu Glacensis dużą rolę odegrały programy pomocowe Unii Europejskiej. Pierwszym historycznym programem na rzecz wspierania rozwoju współpracy transgranicznej na polsko-czeskim pograniczu był Program Phare: jak Phare Credo w latach 1997– 2000, tak Phare CBC w latach 1999 –2003. Program Phare CBC ukierunkowany był przede wszystkim na wspieranie dużych projektów inwestycyjnych, jednak dofinansowywano także małe projekty nieinwestycyjne typu people-to-people w ramach tzw. Wspólnego Funduszu Małych Projektów, obejmującego alokację w wysokości 10% programu.
W latach 2004–2006 na pograniczu polsko-czeskim realizowano Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA, w ramach którego realizowane były zarówno projekty inwestycyjne w dziedzinie transportu, środowiska naturalnego, turystyki, wspomagania przedsiębiorczości, jak też projekty nieinwestycyjne ukierunkowane na rozwój współpracy i budowania struktur sieciowych pod-miotów sektora publicznego. Elementem programu był również Fundusz Mikroprojektów, którego alokacja wynosiła 15% programu. Program Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA zakończono w 2008 r. Wsparcie Unii Europejskiej w kolejnym okresie budżetowym realizowano za pośrednictwem Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska–Rzeczpospolita Polska w latach 2007-2013. Finansowo znacznie zasobniejszy program wspierał projekty inwestycyjne w dziedzinie dostępności transportowej, ochrony środowiska, profilaktyki zagrożeń, przedsiębiorczości, turystyki oraz edukacji. Środki przeznaczono także na współpracę terytorialną instytucji publicznych, wspieranie działań społecznych, kulturalnych i edukacyjno-rekreacyjnych. Także ten Program obejmował bardzo popularny wśród wnioskodawców instrument w postaci Funduszu Mikroprojektów, którego alokacja wynosiła 20% programu.
Programy współpracy transgranicznej mają dla naszego regionu duże znaczenie, ponieważ dzięki nim zostało zrealizowanych bardzo wiele projektów inwestycyjnych, zwiększających dostępność komunikacyjną regionu, które przyczyniły się do rozwoju turystycznego i gospodarczego w regionie pogranicza.
W ramach programu Phare CBC zostało zrealizowanych kilka takich inicjatyw. Po polskiej stronie została wykonana modernizacja drogi wojewódzkiej na odcinku Duszniki Zdrój – Zieleniec oraz budowa pasa wolnego ruchu na drodze nr 8 na odcinku Duszniki Zdrój – Lewin Kłodzki. Po stronie czeskiej zrealizowano 3 etapy remontów i modernizacji dróg wzdłuż granicy państwowej w Górach Orlickich od miejscowości Deštné v Orlických horách przez Orlické Záhoří aż po Kraliky. Te inwestycje, będące w dużej części wynikiem starań i współpracy polskiej i czeskiej części Euroregionu Glacensis, stały się ważnym wkładem w rozwój turystyki w regionie, ponieważ udostępniły najbardziej atrakcyjne rejony Pogranicza. W ramach programów transgranicznych w perspektywie finansowej 2004–2006 i 2007–2013 oznakowano wiele atrakcji turystycznych, wybudowano i połączono systemy polskich i czeskich tras rowerowych, udostępniono atrakcje i zabytki, wybudowano wieże widokowe oraz wspólnie promowano region. Dzięki projektom transgranicznym zbudowano i zmodernizowano oczyszczalnie ścieków w Mieroszowie, Ścinawce Średniej, Międzylesiu i Bystrzycy Kłodzkiej.
Euroregion Glacensis jest instytucją odpowiedzialną za wdrażanie Funduszu Mikroprojektów w Euroregionie Glacensis. Od 1998 r. w ramach Funduszu – najpierw Małych Projektów – później Mikroprojektów, po obu stronach granicy zrealizowano ponad 1000 mikroprojektów. W ramach poprzedniej perspektywy finansowej 2007–2013 w naszym euroregionie zrealizowano ponad 700 mikroprojektów, z czego 305 po stronie polskiej. Dzięki Funduszowi możliwe było rozwijanie i wspomaganie współpracy pomiędzy społecznościami po obu stronach granicy oraz poprawa stosunków kulturalnych, społecznych i gospodarczych. Poprzez realizację mikroprojektów nastąpił rozwój transgranicznych stosunków międzyludzkich, działań oświatowych i kulturalnych oraz inicjatyw obywatelskich. Dzięki możliwości realizacji w ramach Funduszu małych projektów infrastrukturalnych, nastąpiła poprawa infrastruktury turystycznej. Poprzez realizację wspólnych mikroprojektów nawiązano wiele nowych partnerstw oraz pogłębiono i rozwinięto istniejące.
Od 2015 r. Euroregion Glacensis zarządza kolejnym Funduszem Mikroprojektów, który został wyodrębniony w ramach Programu Interreg V-A Republika Czeska – Polska. Przedmiotem Programu jest również wspieranie współpracy pomiędzy Rzeczypospolitą Polską i Republiką Czeską i przeznaczony jest on na wspieranie i rozwijanie polsko-czeskiego pogranicza oraz współpracy transgranicznej. Alokacja Funduszu Mikroprojektów na granicy polsko-czeskiej na lata 2014–2020 wynosi 20% środków programu. Z całkowitej kwoty na FM 45 244 685 EUR dla Euroregionu Glacensis przeznaczona jest kwota 11 922 490 EUR, do dyspozycji beneficjentów jest 5 000 000 EUR dla polskiej strony, 5 134 117 EUR dla strony czeskiej. Projekty mogą być realizowane w dwóch osiach priorytetowych: OP 2 Rozwój potencjału zasobów przyrodniczych i kulturowych na rzecz wspierania zatrudnienia; OP 4 Współpraca instytucji i społeczności.
W dniu 5 maja br. został ogłoszony ciągły nabór wniosków projektowych do FM w naszym euroregionie. 15 lipca zakończył się 1 nabór. Złożono 84 wniosków projektowych, z czego po stronie polskiej 37 wniosków, po stronie czeskiej 46 wniosków. Po ocenie kwalifikowalności na obrady Euroregionalnego Komitetu Sterującego, który podejmuje decyzję o dofinasowaniu mikroprojektów prze-dłożono łącznie 57 wniosków, 23 wnioski po stronie polskiej, 46 po stronie czeskiej. Euroregionalny Komitet Sterujący, który odbył się w październiku br. przyznał dofinansowanie dla 49 wniosków projektowych, 19 po stronie polskiej oraz 30 po stronie czeskiej.
Od 16 lipca br. do 30 listopada trwa 2 nabór wniosków o dofinasowanie. Dnia 1 grudnia zostanie ogłoszony 3 nabór do Funduszu Mikroprojektów. Jego zakończenie planowane jest na 31 marca 2017.
Euroregion Glacensis realizował także tzw. duże projekty. Na wyróżnienie zasługuje projekt „Miejsca pełne widoków” finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach POWT RCz-RP 2007 – 2013. Projekt był realizowany przez 9 partnerów. W ramach realizacji projektu wybudowano nowe lub zmodernizowano istniejące wieże widokowe na pograniczu, w tym trzy po stronie polskiej: na Górze Świętej Anny w Nowej Rudzie, w Suszynie w Gminie Radków oraz Altanę Miłości w Kudowie Zdroju. Projekt został wyróżniony.
W kwietniu 2015 r. podczas konferencji 25 lat samorządu terytorialnego – współpraca transgraniczna i społeczeństwo obywatelskie zorganizowanej przez Ambasadę RP oraz Instytut Polski w Pradze przedstawiciele polskiej i czeskiej części Euroregionu otrzymali odznaczenia państwowe za współpracę transgraniczną. Za swoje zasługi na rzecz promocji Polski za granicą odznakę honorową Bene Merito, której minister spraw zagranicznych RP zwykle udziela cudzoziemcom, uzyskał wieloletni prezes Zarządu Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, radny Województwa Dolnośląskiego – pan Czesław Kręcichwost, którego prężna działalność w Kudowie-Zdroju odbiła się szerokim echem również po czeskiej stronie granicy. Srebrnym Krzyżem Zasługi odznaczono aktywnego działacza samorządowego: prezesa Zarządu Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej, członka Rady Euroregionu Glacensis, burmistrza Międzylesia – pana Tomasza Korczaka, który przyczynił się do rozwoju obszaru pogranicza oraz znoszenia barier gospodarczych, społecznych i kulturowych. Brązowym Krzyżem Zasługi za wieloletnią współpracę transgraniczną z Republiką Czeską oraz wdrażanie programów pomocowych Unii Europejskiej ukierunkowanych na współpracę transgraniczną odznaczono też panią Bernadetę Tambor – dyrektora Biura Stowarzyszenia Gmin Polskich Euroregionu Glacensis, sekretarza polskiej części Euroregionu Glacensis oraz pana Radosława Pietucha – dyrektora Stowarzyszenia Gmin Ziemi Kłodzkiej.
Ważnym wydarzeniem w historii Euroregionu Glacensis było powołanie we wrześniu 2015 r. Europejskiego Ugrupowania Współpracy Terytorialnej NOVUM z ograniczoną odpowiedzialnością. Członkowie ugrupowania to: Euroregion Glacensis – polska i czeska część oraz polska i czeska cześć Euroregionu Nysa, Województwo Dolnośląskie, Kraj Kralovohradecki, Liberecki, Ołomuniecki i Par-dubicki. EUWT NOVUM zostało utworzone w celu intensyfikacji, ułatwiania i upowszechniania polsko-czeskiej współpracy transgranicznej na rzecz wzmocnienia spójności ekonomicznej i społecznej obszaru działania Ugrupowania. Celem dolnośląsko-czeskiego ugrupowania jest również rozwój współpracy w obszarach turystyki, kultury, edukacji i transportu. Jest to czwarty tego typu podmiot działając na terenie Polski, ale pierwszy łączący Dolny Śląsk i kraje Republiki Czeskiej. Siedziba EUWT NOVUM znajduje się w Jeleniej Górze. W swojej dwudziestoletniej historii Euroregion Glacensis wdrożył szereg zamysłów i inicjatyw transgranicznych. Ogromne doświadczenie, które nabyliśmy przez ten czas pozwoli nam na realizację wielu nowych, wspólnych transgranicznych przedsięwzięć ważnych dla naszego regionu.