Owoce książąt kłodzkich cz. 3 - Jabłoń Książę Albrecht Pruski, 1863

Albrecht Hohenzollern (1837–1906), syn księcia Albrechta Hohenzollerna starszego (1809-1872) i wspomnianej wcześniej księżnej Marianny. Podobnie jak ojciec był uczestnikiem prowadzonych przez Prusy wojen „bismarckowskich”. Pierwszą z nich była wojna z Danią w 1864 r. o Szlezwik i Holsztyn, kolejną wojna z Austrią w 1866 r. Otrzymał wtedy najwyższe pruskie odznaczenie wojskowe, order Pour le Mérite. Za wojnę z Francją w latach 1870-1871 książę Albrecht otrzymał Żelazny Krzyż I i II klasy i rzadkie odznaczenie, Liście Dębowe (Eichenlaub) do orderu Pour le Mérite1. Obie te zwycięskie wojny wzmocniły niemiecki patriotyzm, przeradzający się niestety stopniowo w radykalny nacjonalizm2, a nawet szowinizm. W 1873 r. powierzono mu dowództwo X korpusu armii pruskiej w Hanowerze, a w 1888 r. mianowano feldmarszałkiem i generalnym inspektorem kawalerii.
Gdy w księstwie Brunszwiku-Lüneburga postanowiono wprowadzić regencję, 2 listopada 1885 r. stany księstwa wybrały Albrechta Hohenzollerna dożywotnim regentem. Jego mecenatowi Brunszwik zawdzięcza wiele. Od 1883 roku był wielkim mistrzem (komandorem) pruskich joannitów. Zmarł w 1906 roku w pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim. Był również honorowym rektorem słynnego uniwersytetu w Getyndze.
O linii kamienieckich Hohenzollernów napisać można jeszcze wiele, ale to temat na oddzielne opracowanie.
W 1863 r. C. Braun, nadworny ogrodnik z rezydencji księcia w Kamieńcu Ząbkowickim, ze skrzyżowania odmian Aporta (Cesarz Aleksander) i Reneta zimowa Baumanna wyhodował nową odmianę jabłek, którą nazwał Prinz Albrecht von Preussen, potocznie nazywaną Albrechtsapfel. Jest to miejscowa, śląska odmiana, kiedyś bardzo popularna w regionie, doskonale nadająca się do uprawy na terenach podgórskich. Ciągle uprawiana w Niemczech, gdzie propaguje ją się jako starą odmianę idealną do sadów przydomowych; rozpowszechniona głównie w Europie Środkowej, znana także w Polsce. W latach 60. XX w. polski pomolog, prof. Aleksander Rejman (1914–2005), propagator nowych odmian sadowniczych w Polsce, a szczególnie jabłoni, ujął ją w swoim Atlasie jabłek. Odmiana Książę Albrecht Pruski (obok kilku innych odmian jabłoni jak Berlepsch, Grafsztynek, Wealthy, Königin) została wpisana 28 czerwca 2006 r. na listę produktów tradycyjnych województwa opolskiego. Od 1987 r. odmiana ta znajduje się w kolekcji starych odmian jabłoni w Ogrodzie Botanicznym-CZRB PAN w Warszawie, jest również w kolekcji genotypów Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.
Czy o czymś nie zapomniałem? No tak... klucz stroński! Utworzony przez przodków hrabiego Michaela Josepha Althanna klucz, przez niego związany ze śliwą, a poprzez jego późniejszą właścicielkę księżniczkę niderlandzką i księżną pruską Mariannę Orańską z gruszą, zwiążemy teraz z jabłonią, bowiem Albrecht Hohenzollern młodszy został także tego klucza właścicielem. Stało się to z okazji jego ślubu 19 kwietnia 1873 r., gdy matka przekazała mu zarząd rezydencji i części dóbr śląsko-kłodzkich.

Opis odmiany
Książę Albrecht Pruski ma owoc kulisty, o średniej wielkości do 7 cm (wysokość 6,5 cm, szerokość 8,2 cm), spłaszczony, lekko zwężający się ku kielichowi. Szypułka (ogonek) krótka i mięsista. Nasiona drobne, krótkie, dość szerokie. Skórka gładka, mocna, zielonożółta z intensywnie czerwonym prążkowanym rumieńcem pokrywającym połowę jabłka. Miąższ jest biało-żółtawy, błyszczący, zwięzły, pełen soku o zielonkawym odcieniu, lekko ziarnisty. Jabłko ma przyjemny, delikatnie kwaskowy smak i niezbyt silny aromat, jest za to soczyste. Owoc deserowy, dobry też na przetwory. Drzewo jest średnio mocne, zwarte, przeznaczone przede wszystkim do uprawy wolno stojącej. Co do wymagań glebowych źródła są podzielone: potrzebna jest dobra, humusowa gleba, lub gliniasto-piaszczysta. Jest to odmiana późnojesienna. Zbiór następuje w połowie września, a dojrzałość konsumpcyjną owoce osiągają w połowie października. Przed zbiorem nie opadają. Do spożycia nadają się od października do grudnia, dobrze przechowują się w chłodni, nieźle znoszą transport.
Odmiana jest ceniona przez wielu sadowników ze względu na bardzo wczesne i obfite owocowanie. Pod wieloma względami przewyższa odmianę Wealthy. Jest bardzo odporna na parch jabłoni i mączniaka, dlatego doskonała do małych ogrodów, gdzie nawet bez opryskiwań daje czyste owoce, i bardzo wytrzymała na mróz. W hurtowniach niemieckich sadzonka Księcia osiąga cenę 31,50 euro (ok. 130 zł).
Jabłoń tę zobaczyć także można w gospodarstwie agroturystycznym „Jabłoniowy sad” w Szczedrzyku koło Opola. Niewykluczone, że Książę Albrecht rośnie także w sadzie kolekcyjnym Parku Narodowego Gór Stołowych w Jerzykowicach Wielkich, gdzie prowadzi się program rozpoznania oraz zachowania starych i rzadkich odmian drzew owocowych odtwarzanych z pojedynczych drzew odnalezionych w wysoko położonych w górach sadach kilku opuszczonych wsi w Parku i jego otulinie, m.in. Ostrej Góry, Żyznowa i Karłówka. Może są tam, albo wkrótce też się znajdą pozostałe drzewa owocowe, o których tu czytamy – niezbyt trudno sprowadzić ich sadzonki, a po wyrośnięciu byłyby kolejną atrakcją niosącą w nazwach ślady historii Ziemi Kłodzkiej.

Wraca stare, bo zdrowe
Mogłoby się wydawać, że ta stara odmiana przeszła już do historii. Nic bardziej mylnego. Okazuje się, że stare, naturalne, jabłonie są lepiej tolerowane przez alergików uczulonych na jabłka, których np. w samych Niemczech jest około półtora miliona. Problemy stwarza im zjedzenie jabłek nowych, alergizujących odmian, takich jak Elstar, Jonagold i Golden Delicious. Nieustannie powstają nowe odmiany genetycznie zmodyfikowanych jabłek. W lutym 2015 r. Departament Rolnictwa USA zatwierdził odmianę Arctic apples, która została zaprojektowana tak, by owoce nie brązowiały po przecięciu lub przegryzieniu. Takie jabłko wciąż wygląda na świeże, nawet po pokrojeniu na plasterki4. Za to stare odmiany są pełne polifenoli, odpowiedzialnych za kwaśny smak jabłka i brązowienie po przecięciu. Alergeny są przez nie dezaktywowane. Im więcej w jabłku polifenoli, tym lepiej dla alergików. A starsze odmiany mają ich szczególnie dużo. Owoce takich odmian jak reneta, Glockenapfel, pochodząca z 1510 roku normandzka Goldparmäne, Santana, Alkmene, Berlepsch i Książę Albrecht Pruski mogą śmiało jeść alergicy. Ponieważ jednak alergie są mocno indywidualnie zróżnicowane, warto wykonać tzw. test wargi. Wystarczy mały kawałek jabłka ze skórką dotknąć ust i przytrzymać, odczekać chwilę na to, jak zareaguje układ odpornościowy. Jeśli nie będzie reakcji alergicznej, jabłka można jeść na zdrowie5.

PRZYPISY: 1Henryk Grzybowski, Książęta pruscy na Ziemi Kłodzkiej,
w: Popularna encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, t. 2 (K-M), Kłodzko-Nowa Ruda 2009, s. 163-165. 2Tomasz Przerwa, Rozkwit, w: Piotr Pregiel, Tomasz Przerwa, Dzieje Śląska, Wrocław 2005, s. 128. 3Deutsche Obstbauzeitung, 1915, s. 339; Praktischer Ratgeber für Obst- und Gartenbau, 1908, S. 361.Późniejsze źródła podają datę 1865. W tym czasie Marianna Orańska mieszkała już nad Renem, a pałac kamieniecki był wciąż w budowie, którą zakończono dopiero 8 maja 1872 r. 4Andrew Pollack, Gene-Altered Apples Get U.S. Approval, w: „New York Times”, 13 lutego 2015. 5Apfelsorten für Allergiker, strona internetowa www.bund.net; także Andrea Lueg, Garantiert ohne Nebenwirkungen, Niederländische Forscher züchten Apfel für Allergiker, strona internetowa www.deutschland-funk.de (obie j. niem.), dostęp 31.08. 2014.