Historia pewnego domu (2): Remiza strażacka w Kłodzku
W numerze styczniowym zainaugurowaliśmy nowy cykl historyczny, w którym zajmujemy się przestrzenią historyczno-kulturową jednego miejsca – jednej ulicy, jednego domu. W pierwszym odcinku przybliżone zostały dzieje domu towarowego przy pl. Chrobrego 22 w Kłodzku, a dziś kolejny kłodzki obiekt z dużymi tradycjami – remiza strażacka.
Zapraszam i gorąco zachęcam Czytelników do współtworzenia tego cyklu, w którym będziemy przybliżać dzieje niektórych kamienic bądź ulic w różnych miejscowościach Ziemi Kłodzkiej.
Któż nie zna tego charakterystycznego budynku przy ul. Traugutta. Obiekt ten pełni nieprzerwanie od momentu powstania tę samą funkcję i wkrótce będzie obchodzić swoje stulecie.
Remiza zbudowana została w roku 1914 wg projektu miejscowego architekta. Nie był to jednak pierwszy tego typu obiekt w Kłodzku, początki bowiem kłodzkiej ochotniczej straży pożarnej sięgają drugiej połowy XIX w.
Warto tę historię przybliżyć.
Pierwsza zorganizowana ochotnicza mieszczańska straż pożarna powstała na terenie Niemiec w 1846 r., pięć lat później w Berlinie powołano pierwszą zawodową straż pożarną. Wpływy berlińskie dotarły do Kłodzka (ówczesnego Glatz) w latach 60. XIX w. Wzorce te zaczęli wprowadzać w Kłodzku właściciel miejscowego hotelu Wolf i mistrz kominiarski Furche, którzy na koszt powiatu oraz miasta Kłodzka przeszli wcześniej 4-tygodniowy kurs w Belinie. Nabyte doświadczenia teoretyczne i praktyczne zaczęli wprowadzać w czyn. Powołano w Kłodzku oddział strażaków w wieku od 18 do 60 lat. W odwachu zgromadzono potrzebny sprzęt, m.in. znalazły się tam 3 czterokołowe ciężkie ssąco-tłoczące sikawki, dwukołowy transporter, różnego rodzaju beczki na wodę, drabiny linowe, haki, skórzane wiaderka przeciwpożarowe. Oprócz tego sprzętu czterokołową sikawkę tłoczącą posiadało także na stanie gimnazjum. Na placu zwanym Holzplan – dzisiejszy obszar ul. Malczewskiego – wybudowana została wieża drewniana, służąca do obserwacji oraz ćwiczeń. Ustalono nocne warty w godzinach od 9 wieczorem do 5 rano (zimą do 6). Początkowo straż nocna złożona była z 3 osób, z czasem powiększono ją do 12. Przy ratuszu wartę miało 3 strażaków, z których jeden musiał stać zawsze na stanowisku przed bramą przez 2 godziny. Za nocną służbę płacono 50 fenigów, natomiast za udział w akcji gaszenia pożaru 25 fenigów za godzinę. Od 30 czerwca 1895 r. zlikwidowano stanowisko wartownika na wieży, w związku z uruchomieniem połączenia telefonicznego z przedmieściami. Każdego lata we wszystkie soboty w godzinach rannych od 4-6.00 prowadzono ćwiczenia, któ-rymi kierowali Wolf i Furche, a od 1867 r. taże nowowybrany mistrz kominiarski Hoffmann.
Od dłuższego czasu przygotowywano się także do powołania w Kłodzku ochotniczej straży pożarnej. Zebranie założycielskie tego związku odbyło się w listopadzie 1878 r. w małej sali Taberny (budynek teatru w rynku). Natomiast walne zebranie wszystkich zainteresowanych miało miejsce w dużej sali budynku teatru 7 grudnia tego roku z udziałem 120 osób. Wybrano wówczas zarząd w składzie: przewodniczący – radny Bussert, zastępca przewodniczącego – mistrz murarski Rother, kasjer – kupiec August Teuscher, sekretarz – referent Spinetti, jako członkowie – burmistrz Matzner, mistrz kominiarski Hoffmann, mistrz garbarski Rachner. Naczelnikiem straży pożarnej został mistrz kotlarski Wedde, a jego zastępcą inżynier Dittmann. W grudniu opracowano statut, wg którego Związek Ochotniczych Straży Pożarnych składał się z 6 oddziałów, podzielonych z kolei na sekcje (od 1 do 3). W chwili powołania związek liczył 68 osób, z tej liczby 62 aktywnych. W 1879 r. liczba ta wzrosła do 206 członków.
Z dużą sympatią odnoszono się w mieście do tej inicjatywy. Zadeklarowali swą bezinteresowną pomoc medyczną w nieszczęśliwych wypadkach przy pożarach: aptekarz Ambrosius z apteki „Pod Jeleniem” oraz lekarze dr Weigmann i dr Richter. Główną bolączką początkowo był brak sprzętu – stopniowo jednak, przy dużym wsparciu miasta, udało się i ten problem rozstrzygnąć. Hełmy zakupiono po niższej cenie w miejscowym regimencie wojskowym, w 1880 r. udało się nabyć nowoczesną sikawkę firmy Th. Klose u. Co. Görlitz.
Uposażony i umudurowany korpus kłodzkiej ochotniczej straży pożarnej zaprezentował się po raz pierwszy publicznie podczas markowanego dużego pożaru na placu ćwiczeń 11 sierpnia 1879 r. Już jednak kilka miesięcy później kłodzcy strażacy poddani zostali prawdziwej próbie ogniowej – wybuchł bowiem pożar na Przedmieściu Czeskim i w pobliżu nowej poczty.
Magazyn na sprzęt przeciwpożarowy mieścił się początkowo w budynku przy Judenstrasse (ul. Żydowska – obecnie ul. Muzealna). Ten budynek służył do 1914 r. Po jego wyburzeniu, zanim zbudowano nowy obiekt, sprzęt rozparcelowano w przygotowane miejsca w mieście.
Nowy budynek z wieżą, dużą halą miał także do dyspozycji 4 mieszkania dla strażaków. Zbudowany został w pobliżu poprzedniego. Z dumą został przyjęty przez mieszkańców miasta.
W czerwcu (2-3) 1928 r. uroczyście obchodzono w Kłodzku 50-lecie Związku Ochotniczej Straży Pożarnej, którego komendantem był wówczas Robert Jenkner. W dwudniowych uroczystościach uczestniczyły najwyższe władze powiatowe i miejskie oraz licznie zaproszeni goście ze Świdnicy, Wrocławia.
W sobotę 2 czerwca w hotelu Kłodzki Dwór podczas odświętnego wieczoru wysłuchano koncertu, a także odznaczono zasłużonych strażaków.
Z okazji jubileuszu wydano okolicznościową publikację, w której zamieszczono dzieje straży pożarnej w Kłodzku, i dzięki której możemy Państwu zaprezentować niniejsze unikalne zdjęcia archiwalne.
* * *
Po II wojnie światowej obiekt został przejęty przez polskie zawodowe służby strażackie. Pierwszym komendantem straży pożarnej w Kłodzku był ppor. Stefan Siudalski. Funkcję tę pełnił od 1 lipca 1945 do 31 marca 1949 r.
Obecnie, budynek przy ul. Traugutta 7 jest siedzibą Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej w Kłodzku oraz utworzonej w 1999 r. Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej. Od 1983 r. funkcję komendanta pełni ppor. bryg. mgr inż. Jan Chodorowski. Za jego komendantury w 2006 r. przeprowadzony został remont i przebudowa obiektu.
Ważnym wydarzeniem dla Kłodzka i kłodzkich strażaków było uroczyste nadanie sztandaru Komendzie Powiatowej PSP, która odbyła się w październiku ub.r.
Korzystając ze strony internetowej prowadzonej przez KP PSP w Kłodzku możemy zapoznać się z działalnością straży pożarnej na terenie powiatu kłodzkiego w ujęciu statystycznym. Przykładowo w 2010 r.: strażacy interweniowali 2889 razy, w tym w związku z pożarami – 1051, z innych powodów (wypadki, anomalia pogodowe, awarie) – 1656. Najwięcej zdarzeń odnotowano na terenie Nowej Rudy (463), Kłodzka (444) i Gminy Kłodzko (413). Na terenie powiatu funkcjonowały 63 jednostki OSP, które wyjeżdżały do zdarzeń 2338 razy: do 941 pożarów, 1153 miejscowych zagrożeń. Te liczby mówią za siebie, nie trzeba więc podkreślać jak ważną rolę pełnią strażacy w naszym codziennym życiu.
Ten ponad 65-letni okres funkcjonowania straży pożarnej w polskim, powojennym Kłodzku zasługuje także na publikację, która stanowiłaby drugą część do dziejów kłodzkiej straży pożarnej.
Opracowano w opracowaniu:
• Denkschrift zur Feier des 50 jährigen Bestehens der Freiwilligen Feuerwehr in Glatz 1878-1928, Glatz 1828
• www.kppsp.klodzko.pl