To ból naszej pamięci

Trudno oceniać te czy inne zdarzenia z naszej wspólnej historii. I zwłaszcza te, które miały miejsce w niedawno minionym XX wieku, te, które żywe trwają w czyjejś pamięci i których wspomnienia wywołują ból i łzy. Być może nasz potomek-historyk z perspektywy swoich lat będzie oceniać bardziej trzeźwo: jaki był dwudziesty wiek? Według dat, jak do szufladek, rozkładać będzie sprawy, decyzje, zdarzenia, dokumenty, uczynki bohaterów i antybohaterów. Jeśli tylko uda mu się tak wszystko poukładać…
Obecnie można z pewnością powiedzieć jedno: naszym współmieszkańcom, a także tym Polakom, Niemcom, Białorusinom, Tatarom i ludziom innych narodowości przymusowo zegnanym tu pod lufami karabinów, pokazał się on z nie najlepszej strony.
W szkolnych podręcznikach historii nie wspomniano nawet słowem o wysiedleniu przez młodą radziecką władzę ze stron rodzinnych tysięcy rodzin chłopskich. Tak wyrastały całe pokolenia, którym tragiczne strony historii ojczystej zostały przez usłużnych historyków usunięte.
O osadnikach specjalnych zaczęto mówić całkiem niedawno, dwadzieścia lat temu. I to jak zaczęto! Tyle trzeba było wysłuchać przez te lata – nie sędziów nawet, ale gniewnych oskarżycieli historii, że mimo woli, bojąc się pójść za ich przykładem, trzeba było podchodzić ostrożnie do oceny tamtych czasów i wydarzeń. Co takiego działo się wtedy, w latach trzydziestych i czterdziestych na naszych północnych obszarach? Za co zesłano tak wiele osób?
Jesienią 1995 roku we wsi Jareńsk po raz pierwszy zebrali się razem ci, którym nie raz zdarzało się słyszeć złe słowo „kułacy”. Ci młodsi wiekiem byli w latach zsyłki dziećmi, ci starsi dobrze pamiętali i pierwsze baraki, i straszny głód 1932 roku. Ale każdy miał swoje wspomnienia, każda opowieść była krzykiem duszy, który być może po raz pierwszy wyrwał się na zewnątrz.
Byli na tym jareńskim spotkaniu i uczniowie starszych klas, byli i nauczyciele. Trudno wyrazić, co przeżył każdy z nich, słuchając tych opowieści. Postanowiono wtedy zacząć zbierać materiały o tym, jak zsyłano na Północ ludzi, jak ludzie uczyli się tu żyć.
tłum. Jerzy Kobryń
Początek rozdziału książki „Wspomnienia Sybiraków. Zbiór tekstów żródłowych, cz. II”, która ukaże się 17 września 2010 roku nakładem Koła Związku Sybiraków w Bystrzycy Kł.