Czy Ziemia Kłodzka będzie miała swój Pomnik Historii?

Czy Ziemia Kłodzka będzie miała swój Pomnik Historii?
16 marca Krajowy Ośrodek Badania i Dokumentacji Zabytków wizytował kilka dolnośląskich obiektów zabytkowych. Na Ziemi Kłodzkiej przedmiotem zainteresowania KOBiDZ było Muzeum Papiernictwa, Bazylika w Wambierzycach oraz Kaplica Czaszek w Czermnej. Wizyta ma bezpośredni związek z procedurą opiniowania dusznickiego młyna papierniczego pod kątem wpisania obiektu na listę POMNIKÓW HISTORII.
Pomnik Historii to najwyższa forma ochrony zabytków o szczególnej wartości historycznej naukowej lub artystycznej, mających wielkie znaczenie dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Status Pomnika Historii nadaje zabytkowi Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Wcześniej jednak zabytkowy obiekt musi przejść skomplikowaną procedurę kwalifikacyjną: wniosek przesyłany jest Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków, następnie dokumentacja trafia do Generalnego Konserwatora Zabytków, a następnie do Krajowego Ośrodka Badania i Dokumentacji Zabytków. Ta ostatnia instytucja weryfikuje dokumentację oraz ocenia obiekt, po czym przekazuje wniosek – wraz z ewentualną rekomendacją – Radzie Ochrony Zabytków, która wydaje ostateczną opinię.
Obecnie na liście Pomników Historii jest 37 zabytków (m.in. Jasna Góra, historyczny zespół miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem w Warszawie, Toruń – Stare i Nowe Miasto). Na Dolnym Śląsku stosunkowo niewiele obiektów uznano za Pomniki Historii. Wśród nich jest zespół historycznego centrum Wrocławia, wrocławska Hala Stulecia, pobenedyktyński zespół klasztorny w Legnickim Polu, zespół dawnego opactwa cystersów w Krzeszowie oraz Twierdza w Srebrnej Górze. Wiele wskazuje na to, że wkrótce dołączy do nich młyn papierniczy w Dusznikach Zdroju, jako cenny zabytek techniki, w którym działa żywe muzeum. Wg przedstawicieli KOBiDZ-u papiernia ma wiele atutów przemawiających za uznaniem jej za Pomnik Historii. Są to m.in. unikatowe w tego typu obiektach ścienne malowidła, wyjątkowa architektura oraz warsztaty czerpania papieru realizowane wg technologii charakterystycznej dla tego miejsca od ponad 400 lat. Teraz oczekujemy jeszcze na pozytywną decyzję Rady Ochrony Zabytków oraz realizację kolejnych etapów kwalifikacyjnych w Ministerstwie Kultury i Pałacu Prezydenckim. Finał nastąpi zapewne już po wyborach prezydenckich.
Status Pomnika Historii przyniesie papierni spore korzyści. Już teraz obiekty z listy korzystają z preferencji przy przyznawaniu środków finansowych z budżetu Ministerstwa Kultury na remonty, a w przyszłości, wg projektów legislacyjnych, Pomniki Historii będą mogły liczyć nawet na 60% dofinansowania, w przypadku gdy pozostałe zabytki maksymalnie na 30%. Kolejną korzyścią będzie prestiż; obecnie w Polsce mamy około 60 tys. obiektów wpisanych do rejestru zabytków, a Pomników Historii niespełna 40. Uznanie dusznickiej papierni za Pomnik Historii postawi ją formalnie w ścisłym gronie najcenniejszych zabytków w Polsce.
Warto podkreślić, że przedstawiciele KOBiDZ-u stwierdzili, iż stan zarówno dusznickiej papierni, jak też Bazyliki w Wambierzycach i Kaplicy Czaszek jest dobry, a podejmowane działania konserwatorskie zasługują na uznanie. Szkoda, że nie dotyczy to wszystkich zabytkowych obiektów na naszym terenie.
Maciej Szymczyk